zkSync, Ethereum üzerinde ölçeklenebilirlik alanında geliştirilen bir ikinci katman projesidir. zkSync projesini anlatmaya başlamadan önce sıfır bilgi ispatı (zkp) ve rollup teknolojisinden bahsetmekte fayda var. Sıfır bilgi ispatı (ZKP) bir kanıtlayıcı ve doğrulayıcı arasında, kanıtlanmaya çalışılan bilginin kendisini ifşa etmeden belirli bir bilgi parçasının (matematiksel bir denklemin çözümü gibi) bilgisine sahip olduğunu kanıtlamasına verilen isimdir. Rolluplar ise Ethereum blok zinciri üzerinde çalışan bir akıllı sözleşme şeklinde tanımlanabilir. Ancak rolluplar basit bir akıllı sözleşmeden çok daha farklı özelliklere ve altyapıya sahiptir. Örnek vermek gerekirse rolluplar ile Ethereum evreni içerisinde alt evrenler yaratılmaktadır. Bu durumda kapsayan büyük evren Ethereum, kapsanan evren ise rolluplardır. Kapsanan evren yani rolluplar içerisinde çok daha ucuz ve hızlı bir şekilde işlem gerçekleştirilebilmektedir. Rolluplar içerisinde işlem yapabilmek için ise büyük evren yani Ethereum üzerindeki varlıklarınızı akıllı kontratlar aracılığıyla rolluplara yatırmanız gerekmektedir. Yatırılan varlıkların güvenliği ise Ethereum ana zinciri tarafından sağlanmaktadır.
zkSync Kurucuları Kimlerdir?
zkSync, Ethereum ağı üzerine inşa edilmiş güvenilir bir Layer 2 blokzinciri ölçeklendirme çözümü olarak öne çıkmaktadır. zkSync’in kurucusu olan Matter Labs, blokzincir ağının günlük işleyişinde daha hızlı para çekme işlemleri ve düşük işlem ücretleri gibi çeşitli önemli iyileştirmeler sunmaktadır. Matter Labs, başta Ethereum Vakfı olmak üzere, Dekrypt Capital, Dragonfly Capital ve 1kx gibi önemli destekçilere sahiptir.
zk-Rollup ve zkSync
Daha önceki içeriklerimizde sıfır bilgi ispatı (zero knowledge proof) ve rollup yapılarından bahsetmiştik. Bu iki teknolojiyi birleştirerek oluşturulan yapılara ise zk-Rollup olarak adlandırılmaktadır. zkSync ise bir zk-Rollup türüdür. Ethereum üzerinde bir akıllı kontrat ile etkileşime girerek varlık aktarıp kullanabileceğimiz zkSync, hem hız hem de işlem ücretleri açısından Ethereum ana zincirine göre çok daha iyi bir konumdadır. zkSync özelinde klasik rollup örneklerinden farklı ve önemli özellikler karşımıza çıkmaktadır.
zkSync Özellikleri
- EVM Uyumu: zkSync projesinin en önemli özelliği, Ethereum Sanal Makinesini (EVM) zk-Rollup teknolojisi ile uyumlu bir şekilde çalıştırabiliyor olmasıdır. Böylece Ethereum blok zinciri üzerinde ölçeklenmesi daha zor olan EVM’yi basit ve kolay bir şekilde ölçeklendirebilmektedir. Bu ölçeklenebilirlik ile zkSync üzerinde saniyede 2.000 adet işlem (TPS) yapılabilmektedir.
- Düşük İşlem Ücreti: zkSync içerisinde yapılan işlemler Ethereum ana zincirine göre oldukça ucuzdur. zkSync içerisindeki güvenliğin Ethereum ana zincirinden sağlanması, ölçeklenebilir EVM ve yapılan işlemlerin ana blok zincire gruplandırılarak gönderilmesi sonucu işlemler çok daha ucuza gerçekleşmektedir.
- Güvenlik ve Merkeziyetsizlik: Merkeziyetsiz olmasına rağmen, zkSync Ethereum ana blok zinciri düzeyinde güvenlik sağlamaktadır. Çünkü geçerlilik kanıtı üçüncü taraflara ihtiyaç olmadan Layer-1’de saklanmaktadır. Bu da merkeziyetsizliği korurken, ölçeklenebilirliğin artmasına izin vermektedir.
- zkSync Token: zkSync ilerleyen süreç içerisinde tamamiyle merkeziyetsiz bir yapıya kavuşmak için kendi yerel para birimlerini çıkaracaklardır. zkSync token, zkSync ağı içerisinde doğrulayıcı olmak için kullanılması planlanmaktadır. Bu sebeple zkSync erken kullanıcılarına yapabileceği olası bir airdrop ile kendi tokenını çıkarması beklenmektedir.
zkSync Nasıl Kullanılır?
zkSync üzerinde aktif bir şekilde çalışan birçok uygulama bulunmaktadır. Kullanıcılar zkSync sitesi üzerinden Ethereum’daki varlıklarını kolayca zkSync ağına köprü ile taşıyabilmektedirler. Hali hazırda Ethereum blok zincir üzerindeki uygulamaları Metamask ile kullanan yatırımcılar basit bir kaç ağ tanımlaması ve transfer işlemi ile zkSync ağını ve üzerindeki birçok uygulamayı kolayca kullanabilmektedirler. zkSync EVM tabanlı olarak sıfır bilgi ispatı teknolojisi üzerine geliştirdiği zkEVM temelli blokzincir (zkSync Era) ile ölçeklenebilir bir işlem kapasitesi sunmaktadır.
zkEVM Nedir?
zkEVM, akıllı sözleşmeleri sıfır bilgi kanıt hesaplamasıyla uyumlu bir biçimde yürüten sanal bir makine olarak öne çıkmaktadır. Bu, Solidity ile yıllarca süren sağlam kod geliştirme ve birikiminin meyvesini vererek EVM uyumlu bir ZK Rollup oluşturmanın temelini atmaktadır. zk-EVM, EVM semantiklerini korurken sıfır bilgi kanıtı teknolojisine uyum sağlamakla kalmayıp aynı zamanda geleneksel CPU mimarilerine de uyumlu bir yaklaşım benimsemektedir.
zkSync’nin Geleceği
zkSync ile işlem ücretlerinin ciddi oranda azaltılıp, işlem sayısının artırılması sonucu Ethereum blok zinciri üzerinde daha hızlı ve daha ucuz işlem gerçekleştirilmektedir. zkSync2.0 ve Era ana ağının tam anlamıyla hayata geçmesi ve ilerleyen dönem içerisinde yönetişim için zkSync token ihtiyacından dolayı gelebilecek olan olası airdrop ihtimalinden dolayı zkSync büyük bir potansiyel taşımaktadır. Kripto para dünyasındaki büyük platformların zkSync altyapısını desteklemeye başlamaları ve bu alandaki çalışmaları, bu teknolojinin ne kadar önemli olduğunun bir diğer göstergesidir.
zkSync Token
zkSync ilerleyen süreç içerisinde tamamiyle merkeziyetsiz bir yapıya kavuşmak için kendi yerel para birimlerini çıkaracaklarını açıkladılar. zkSync token, zkSync ağı içerisinde doğrulayıcı olmak için kullanılması planlanmaktadır. Bu sebeple zkSync erken kullanıcılarına yapabileceği olası bir airdrop ile kendi tokenını çıkarması beklenmektedir.