Rollup’lar, blokzincirler için umut vaat eden bir Layer-2 ölçeklendirme çözümüdür ve temel blokzincir ağının güvenliğini ve merkeziyetsizliğini korurken ölçeknebilirliğini önemli ölçüde artırabilir. Rollup’lar, işlemlerin zincir dışında bir araya getirilmesi, işlenmesi ve ardından tek bir işlem olarak blokzincirine gönderilmesi için kullanılan bir tekniktir. Bu süreç, blok zincirde depolanması gereken veri miktarını önemli ölçüde azaltabilir ve tek bir blokta daha fazla işlemin işlenmesine olanak tanır. Böylece anlık işlem sayısı artarken işlem maliyeti de düşmektedir.
Rollup’lar, zincir dışı işlemleri bir araya getirmek ve bunları blok zincirine göndermek için blok zincirindeki akıllı sözleşmeye dayanır. İşlem blok zincirine gönderildikten sonra, blok zincirindeki diğer işlemlerle aynı şekilde işlenir. Rollup’lar temel olarak iki ana kategoriye ayrılmaktadır: Optimistic Rollup ve ZK-rollup.
Optimistic Rollup
Optimistic rollup‘lar rollup türlerinden daha basit olanıdır. Çoğu işlemin geçerli olacağı varsayımına dayanırlar ve bu nedenle herhangi bir ek doğrulama olmadan zincir dışı olarak işlenebilirler. Toplama operatörü, (sequencer) zincir dışı işlemleri gerçekleştirmek için kullanılan fonları elinde tutar ve kullanıcılar adına bunları çekebilir.
Bir anlaşmazlık ortaya çıkarsa, rollup geri alınabilir ve işlemler zincir üzerinde yeniden işlenebilir. Bu da en kötü senaryoda rollup kullanıcılarının yalnızca işlem için harcadıkları zaman ve ücretleri kaybedecekleri anlamına gelir. Opimistic rollup’ların uygulanması nispeten kolaydır, ancak rollup operatörünün ve geçerli işlemler gönderen kullanıcıların dürüstlüğüne bağlıdır.
ZK-Rollup
ZK-rollup‘lar, zincir dışı işlemlerin geçerliliğini doğrulamak için sıfır bilgi kanıtlarını (Zero-knowledge proof) kullanır. Sıfır bilgi kanıtları, işlemin tutarı veya ilgili taraflar gibi işlemle ilgili herhangi bir hassas bilgiyi ifşa etmeden bir işlemin geçerli olduğunu kanıtlamasına olanak tanır.
Bu da, ZK-rollup’ları Optimistic Rollup’lardan çok daha güvenli hale getirir, ancak aynı zamanda hesaplama açısından daha yoğundurlar. ZK-rollup’lar, tamamlanması biraz zaman alabilen bir kriptografik kurulum aşaması gerektirir ve daha sofistike programlama gerektirirler.
Rollup’ların Faydaları
Rollup’lar blockchain ekosistemine birçok çeşitli faydalar sunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:
Ölçeklenebilirlik: Rollup’lar blokzincirdeki işlem sayısını önemli ölçüde artırarak daha hızlı ve daha verimli işlemlere olanak sağlayabilir.
Maliyet Verimliliği: İşlemleri bir araya getirip, blok zincire tek bir işlem olarak göndererek, rollup’lar işlem ücretlerini önemli ölçüde azaltabilir.
Güvenlik: Rollup’lar son derece güvenli olacak şekilde tasarlanmıştır ve işlemlerin geçerliliğini sağlamak için kriptografik tekniklere dayanır.
Merkeziyetsizlik: Rollup’lar, temel blokzincir ağının merkeziyetsizliğini korurken işlemlerin zincir dışında işlenmesine olanak tanır.
Sonuç
Rollup’lar, ölçeklenebilirlik, maliyet verimliliği, güvenlik ve merkeziyetsizlik açısından önemli faydalar sunan ve blokzincirler için umut verici bir ölçeklendirme çözümüdür. Blokzincir teknolojisine olan talep arttıkça, rollup’ların Ethereum gibi blokzincir ağları için giderek daha popüler bir ölçeklendirme çözümü haline gelmesi muhtemeldir.