ZK-rollup’lar, Layer-2 ölçeklendirme çözümleri arasında yer alarak blok zinciri ağları için önemli bir işlem hacmi artışı sağlayan bir tür çözümdür.
Bir ZK-rollup’ta, birden fazla işlem önceden belirlenmiş bir grup içinde toplanır ve sonrasında ana blok zincirine tek bir işlem olarak gönderilir. Bu tek işlem, işlemler grubunun geçerliliğini kanıtlayan kriptografik bir kanıt içerir ve işlemlerin detaylarını ifşa etmez. Bu kanıt, sıfır bilgi kanıtı teknikleriyle oluşturulur; bu teknik, bir ifadenin doğru olduğunu kanıtlarken herhangi bir ek bilgi paylaşmadan taraf değişimine imkan verir.
Gruplama ve sıkıştırma sayesinde elde edilen verimlilik, ZK-rollup’lar aracılığıyla blok zincirindeki işlem ücretlerini önemli ölçüde düşürebilir. Ayrıca, sıfır bilgi kanıtları tarafından desteklenen bu güvenlik mekanizması, ağdaki herhangi bir katılımcı tarafından doğrulanabilir. Bu durum, ZK-rollup’ların son derece güvenli ve kullanıcılar için yüksek düzeyde gizlilik sunabilen bir çözüm olduğu anlamına gelir.
Genel olarak, ZK-rollup’lar, kullanıcılar için yüksek güvenlik ve gizlilik sunarak blok zincirlerinin daha fazla işlem kapasitesine ulaşmalarına yardımcı olan yenilikçi ölçeklendirme çözümlerini temsil eder.
ZK Rolluplar Nasıl Çalışır?
Tüm ölçeklendirme çözümleri arasında, ZK Rollup’lar en güvenli olanlardan bir tanesidir. Bunlar, L1‘in güvenliğini tamamen matematiğe dayandırarak çalışır ve yüksek düşmanca ortamlarda işlev görmek için hayati öneme sahiptir. Diğer ölçeklendirme çözümleri ise ekonomik güvencelere veya üçüncü taraflara dayanır ve bu nedenle çok daha zayıf güvenlik özellikleri sunarlar. Zk rollups, temelde sıfır bilgi ispatı teknolojisini kullanmaktadır. Bu teknoloji sayesinde bilgi güvenliği ve anonimlik sağlayabilmekte ve daha hızlı işlem kanıtları oluşturabilmektedirler.
ZK Rollup’larda durum değişikliklerinin doğrulaması, geçerlilik kanıtının hesaplanması yoluyla yapılır: Eğer durum değişikliklerinden herhangi biri geçersizse, bir kanıt üretilemez ve bu da sırasıyla doğrulama yapacak varlığın geçersiz durum değişikliklerini dahil edemeyeceği anlamına gelir. Bu yüzden onlara doğrulayıcı değil sıralayıcı diyoruz: işlemleri doğrulamazlar – Ethereum akıllı sözleşmesi bunu yapar. Saf matematiğe dayanarak, onlara güvenmemiz veya hileleri izlememiz gerekmez, çünkü hiçbir şekilde hile yapamazlar.
ZK Rollupların Avantajları Nelerdir?
ZK-rollup’lar, blok zinciri ağlarının işlem kapasitesini artıran bir ölçeklendirme çözümüdür. Bu çözümün bazı avantajları vardır:
1. ZK-rollup’lar, işlemlerin gruplandırılması ve sıkıştırılması sayesinde blok zincirindeki işlem ücretlerini düşürebilir. Bu, kullanıcılar için daha ekonomik bir işlem yapma imkanı sağlar.
2. Sıfır bilgi kanıtlarıyla desteklenen ZK-rollup’lar, yüksek düzeyde güvenlik ve gizlilik sağlar. İşlemlerin detayları ifşa edilmez ve doğrulama herhangi bir katılımcı tarafından yapılabilir.
3. ZK-rollup’lar, diğer ölçeklendirme çözümlerine kıyasla matematiksel olarak daha güvenlidir. Güvenliği tamamen matematiksel temellere dayandığı için ağ yoğunluğunun yüksek olduğu durumlarda bile etkili bir şekilde çalışabilir.
ZK Rollup Kullanan Projeler
Günümüzde ZK Rollups teknoloji giderek daha fazla projenin kullanması ile popülerleşmektedir. Blok zincir ekosisteminde ZK Rollups teknolojisi kullanan bazı projeler şu şekildedir:
- Loopring
- Starkware
- zkSync
- Immutable
- dYdX